Nasi Goście - Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Narodowej

Jacek Kaspszyk – dyrygent
Jakub Jakowicz – skrzypce
Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Narodowej w Warszawie

Program:

Karol Szymanowski – Uwertura koncertowa E-dur op. 12
Felix Mendelssohn-Bartholdy – Koncert skrzypcowy e-moll op. 64
Mieczysław Weinberg – IV Symfonia a-moll op. 61

Po ostatnich gościnnych występach Orkiestry Symfonicznej WMF w Filharmonii Narodowej w Warszawie doczekaliśmy się wreszcie rewizyty jednej z najlepszych europejskich orkiestr symfonicznych, czyli Orkiestry Symfonicznej Filharmonii Narodowej w Warszawie. Poprowadzi ją Maestro Jacek Kaspszyk a w roli solisty usłyszymy Jakuba Jakowicza. Prócz muzyki Szymanowskiego i Mendelsohna w programie koncertu m.in. mało znana IV Symfonia Mieczysława Weinberga (1919 -1996) urodzonego w Warszawie polskiego kompozytora żydowskiego pochodzenia.

 
JACEK KASPSZYK

Ukończył dyrygenturę, teorię muzyki i kompozycję w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie (1975). W tym samym roku zadebiutował w Teatrze Wielkim–Operze Narodowej premierą Don Giovanniego Mozarta. W 1976 roku został gościnnym dyrygentem Deutsche Oper am Rhein w Düsseldorfie. Rok później zdobył III nagrodę w prestiżowym Konkursie Dyrygenckim im. Herberta von Karajana w Berlinie. Richard Osborne, biograf Herberta von Karajana wskazał trzech, jego zdaniem, najbardziej utalentowanych dyrygentów ze wszystkich uczestników tego konkursu: Marissa Jansonsa, Valery’ego Gergieva i Jacka Kaspszyka. Nagroda zaowocowała debiutem artysty w Filharmonii Berlińskiej i Nowojorskiej w 1978 roku. W tym samym roku Jacek Kaspszyk został pierwszym dyrygentem, a dwa lata później dyrektorem muzycznym Wielkiej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia i Telewizji (obecnie NOSPR) w Katowicach, z którą odbył wiele europejskich tournée.
W 1982 roku zamieszkał w Londynie, gdzie zadebiutował w Royal Festival Hall z Philharmonia Orchestra. Następnie współpracował z Chamber Orchestra of Europe i Capital Radio’s Wren Orchestra (główny dyrygent). Koncertował m.in. z: Philharmonia Orchestra, London Symphony Orchestra, London Philharmonic, Royal Philharmonic, Royal Scottish National, BBC Scottish Symphony i BBC National Orchestra of Wales, z którą wystąpił w 1984 roku na BBC Proms. Prowadził także orkiestry w USA (Cincinnati Symphony, San Diego Symphony), Kanadzie (Calgary Philharmonic, Winnipeg Symphony), Japonii (Yomiuri Nippon Symphony, Tokyo Philharmonic) oraz Hong Kong Philharmonic i New Zealand Symphony Orchestra.
W 1998 roku objął stanowisko dyrektora artystycznego i muzycznego, w 2002 roku również naczelnego Teatru Wielkiego–Opery Narodowej w Warszawie. Przygotował tu premiery m.in. Don Giovanniego Mozarta, Zamku księcia Sinobrodego i Cudownego mandaryna Bartóka, Króla Rogera Szymanowskiego, Króla Ubu Pendereckiego, Potępienia Fausta Berlioza, Salome R. Straussa i Wozzecka Berga. Występował z zespołami Teatru na Festiwalu w Pekinie, w Teatrze Bolszoj w Moskwie, w Sadler’s Wells Theatre w Londynie, na Hong Kong Arts Festival i Festival Castell de Peralada w Hiszpanii, trzykrotnie odbył tournée po Japonii. Brytyjski miesięcznik „Opera Now” napisał w 2004 roku, że Teatr Wielki–Opera Narodowa wypełnił miejsce na operowej mapie Europy między Berlinem i Moskwą.
Artysta przygotował przedstawienia w wielu renomowanych teatrach operowych: English National Opera, Opera North w Leeds, Deutsche Oper am Rhein w Düsseldorfie, Opéra Comique w Paryżu, Opery w Lyonie, Bordeaux, Zurychu, Sztokholmie, Teatro de la Maestranza w Sewilli, Teatro Colónw Buenos Aires. W latach 2006–2008 regularnie współpracował z zespołem Litewskiej Opery Narodowej, z którą wystąpił na festiwalach w Lublanie, Rawennie i w Tel Awiwie. Spektakle Króla Rogera pod jego dyrekcją w Teatrze Wielkim–Operze Narodowej przedstawione zostały w ramach specjalnego programu I, Culture, by uświetnić inaugurację polskiego przewodnictwa w Radzie Unii Europejskiej w lipcu 2011 roku. Specjalnym wydarzeniem były koncerty Jacka Kaspszyka z Orkiestrą Wieku Oświecenia na festiwalu „Chopin i jego Europa”.
W 2011 roku otrzymał prestiżowy Medal Elgara w uznaniu wybitnych interpretacji utworów tego kompozytora, dołączając do grona tak znakomitych artystów, jak Vladimir Ashkenazy, Andrew Litton czy Leonard Slatkin. W latach 2006–2013 był dyrektorem artystycznym Orkiestry Symfonicznej Filharmonii im. Witolda Lutosławskiego we Wrocławiu, a w latach 2009–2012 dyrektorem muzycznym NOSPR w Katowicach. W 2012 roku koncertował z Wiener Symphoniker na festiwalu w Bregencji, gościł na festiwalu „La Roque d’Anthéron” oraz wystąpił z Orchestra della Svizzera Italiana na festiwalu w Lugano. Jacek Kaspszyk regularnie dyryguje na Dalekim Wschodzie: sezon 2011/2012 otworzył z China Philharmonic i Guangzhou Symphony, zadebiutował z Orkiestrą Filharmonii w Malezji z udziałem pianisty Stephena Kovacevicha. Następnie powr.cił do Malezji oraz wystąpił po raz pierwszy z orkiestrą KBS Symphony w Seulu. Inne zobowiązania tamtego sezonu obejmowały koncerty w Wielkiej Brytanii z Opera North (Leeds), występy z Shanghai Symphony Orchestra, China Philharmonic, na festiwalu w Lugano oraz tournée w Wielkiej Brytanii z NOSPR. We wrześniu 2014 po raz kolejny dyrygował Orkiestrą Filharmonii Słoweńskiej w Lublanie.
Od 1 września 2013 roku Jacek Kaspszyk pełni funkcję dyrektora artystycznego Filharmonii Narodowej. Już w pierwszym dniu jej sprawowania poprowadził zespoły Filharmonii Narodowej na finałowym koncercie Festiwalu „Chopin i jego Europa”, a 22 września dyrygował, podczas „Warszawskiej Jesieni” historycznym koncertem z udziałem nieobecnego od 14 lat na estradzie Filharmonii Krystiana Zimermana. Wydarzenie stało się jedną z kulminacji Roku Lutosławskiego (program: Koncert fortepianowy i III Symfonia Lutosławskiego) i otrzymało nagrodę „Koryfeusz Muzyki Polskiej 2013” w kategorii „Wydarzenie”. W lutym 2014 roku Jacek Kaspszyk został laureatem nagrody kulturalnej „Gazety Wyborczej”, dodatku „Co jest grane” – „Wdecha Publiczności” w kategorii „Człowiek Roku”. Poprowadził również pierwsze w historii Filharmonii koncerty transmitowane przez Internet.

Jacek Kaspszyk nagrał wiele płyt, m.in. Il signor Bruschino Rossiniego z Warszawską Operą Kameralną oraz Concerto lugubre Bairda z WOSPR, uhonorowane Edison Award. Dla Collins Classics zarejestrował płyty z czterema orkiestrami symfonicznymi z Londynu: London Symphony (Obrazki z wystawy Musorgskiego, I Symfonia Mahlera oraz Tako rzecze Zaratustra R. Straussa), Philharmonia Orchestra (II Symfonia Rachmaninowa i Uwertury operowe Verdiego), London Philharmonic Orchestra (utwory J. Straussa-syna, V i VIII Symfonia Schuberta) i Royal Philharmonic (Interludia Pucciniego). Z zespołami Filharmonii Narodowej nagrał sześć płyt z dziełami Weinberga, Bacha, Brahmsa, Szymanowskiego, Wieniawskiego, Szostakowicza, Nowowiejskiego i Pendereckiego (Warner C lassics) i Chopina (Deutsche Grammophone).

Artysta regularnie współpracuje z Marthą Argerich, m.in. w ramach festiwalu w Lugano;
w 2010 r. ukazała się ich wspólna płyta z dziełami Chopina. Jego nagranie utworów J. Straussa – syna z London Philharmonic Orchestra redaktor magazynu „Gramophone” porównał do realizacji Carlosa Kleibera, wyrażając w ten sposób słowa najwyższej pochwały: „Recenzent nieuchronnie zadaje sobie pytanie, czy nowe nagranie [utworów] jest naprawdę potrzebne. Gdy jego efekty są tak dobre, jak tutaj, odpowiedź może być tylko «tak»”.
Z Orkiestrą Symfoniczną Filharmonii Wrocławskiej nagrał II i IV Symfonię Lutosławskiego – płyta otrzymała nagrodę Fryderyk 2011. Artysta zrealizował także kilka znakomicie przyjętych nagrań z zespołami Teatru Wielkiego – Opery Narodowej, a Kr.l Roger Szymanowskiego (CD Accord)
nominowany był do nagrody Nagranie Roku „BBC Music Magazine”. Krytyk magazynu „Gramophone” napisał o tym nagraniu: „w każdym najmniejszym szczególe zdołał osiągnąć absolutnie wszystko”.

 
JAKUB JAKOWICZ
Gry na skrzypcach uczył się u swojego ojca Krzysztofa Jakowicza, pod którego kierunkiem studiował w Akademii Muzycznej im. Fryderyka Chopina w Warszawie. Był również ostatnim uczniem jednego z twórców polskiej szkoły skrzypcowej, prof. Tadeusza Wrońskiego.
Koncertuje od 11 roku życia. Grał ze wszystkimi czołowymi polskimi orkiestrami. W 1998 r., na zaproszenie Krzysztofa Pendereckiego, wystąpił na festiwalu imienia kompozytora w Krakowie, prezentując Capriccio per violino e orchestra pod batutą Jerzego Maksymiuka. W 2001 r. skrzypek zadebiutował z Filharmonikami Monachijskimi pod dyrekcją Pinchasa Steinberga, wykonując I Koncert skrzypcowy Karola Szymanowskiego. Od tego czasu występował jako solista z wieloma renomowanymi orkiestrami, m.in. z Orkiestrą Filharmonii Narodowej w Warszawie, Orchestra del Maggio Musicale we Florencji, Filharmonią Czeską w Pradze, Orchestra di Santa Cecilia w Rzymie, Filharmonią Drezdeńską, Orchestre de la Suisse Romande w Genewie, Orquesta Nacional w Madrycie, Royal Stockholm Philharmonic, Orquestra Sinfônica do Estado de São Paulo i Concerto Köln. Współpracował z takimi dyrygentami, jak Pinchas Steinberg, Jerzy Semkow, Antoni Wit, Jerzy Maksymiuk, Jacek Kaspszyk, Kazimierz Kord, Jan Krenz, Yan Pascal Tortelier, Eiji Oue, Marek Pijarowski, Krzysztof Penderecki, Agnieszka Duczmal, Kirill Karabits, Michail Jurowski, Marc Minkowski czy Stefan Solyom. W latach 2009 oraz 2011 na zaproszenie Antoniego Wita artysta brał udział jako solista w tournées koncertowych Orkiestry Filharmonii Narodowej w Wielkiej Brytanii.
Jako kameralista Jakub Jakowicz od lat tworzy duet skrzypcowy z ojcem, Krzysztofem. Od 2000 r. gra z pianistą Bartoszem Bednarczykiem – wspólnie nagrali płyty Subito (Polskie Radio), Beethoven Violin Sonatas (Subito Records), krążek z Partitą Witolda Lutosławskiego (CD Accord) oraz płytę z muzyką kameralną Franza Schuberta (Polskie Radio). Artysta występował ponadto z takimi muzykami, jak Heinz Holliger, Paul Gulda, Jan Krzysztof Broja, Michel Lethiec, Anna Maria Staśkiewicz, Ruth Killius, Katarzyna Budnik-Gałązka, Ryszard Groblewski, Avri Levitan, Ursula Smith, Daniel Müller-Schott, Andrzej Bauer, Rafał Kwiatkowski, Marcin Zdunik, Karol Marianowski oraz Zvi Plesser.
Jest również związany z dwoma kwartetami smyczkowymi: w latach 2008–2014 był prymariuszem Lutosławski Quartet, z którym dokonał m.in. nagrania kompletu kwartetów smyczkowych Grażyny Bacewicz, a od 2006 r. jest członkiem Zehetmair Quartet, zespołu stworzonego przez austriackiego skrzypka i dyrygenta Thomasa Zehetmaira. Płyta zespołu (ECM) z utworami Béli Bartóka i Paula Hindemitha otrzymała nagrodę Diapason d’Or de l’Année 2007. Jakub Jakowicz w Zehetmair Quartet występował m.in. w Filharmonii Berlińskiej, Wigmore Hall w Londynie, Suntory Hall w Tokio, Gulbenkian Center w Lizbonie, Konzerthaus w Wiedniu, Zankel Hall i Y Hall w Nowym Jorku, a także na słynnych festiwalach muzycznych, m.in. w Schleswig-Holstein, Salzburgu, Lucernie, Aldeburgh czy Edynburgu. W 2014 r. zespół otrzymał prestiżową Nagrodę im. Paula Hindemitha Miasta Hanau.

Jakub Jakowicz jest laureatem pierwszych nagród na konkursach skrzypcowych w Lublinie (1993), Wattrelos we Francji (1995) i Takasaki w Japonii (1999). W 2001 r. został jednym z trzech zwycięzców Międzynarodowej Trybuny Młodych Wykonawców w Bratysławie, organizowanej pod auspicjami Europejskiej Unii Radiowej i Międzynarodowej Rady Muzyki UNESCO. W 2002 r. otrzymał nagrodę Fundacji polsko-japońskiej dla najlepiej zapowiadającego się skrzypka młodej generacji. Jest także laureatem Paszportu „Polityki” za rok 2003. W 2007 r. otrzymał nagrodę „Orfeusz” podczas Festiwalu „Warszawska Jesień”, zaś w roku 2018, w uznaniu za wybitny wkład w upowszechnienie muzyki Witolda Lutosławskiego, został uhonorowany Medalem 100-lecia urodzin kompozytora, przyznawanym przez Towarzystwa im. Witolda Lutosławskiego.

Artysta nosi tytuł doktora sztuk muzycznych. Od 2004 r. uczy gry skrzypcowej na Uniwersytecie Muzycznym Fryderyka Chopina w Warszawie. Gra na instrumencie Braci Gand (Paryż, 1859), dzięki uprzejmości Fundacji Jerzego Semkowa.

 

PROGRAM:
Karol Szymanowski – Uwertura koncertowa E-dur op. 12
„Ja nie będę wam grał pieśni smutnej,
o Cienie!
lecz dam tryumf dumny i okrutny,
co zawali błękitów sklepienie
i zdruzgocze –
waszych bogów tęskniące bezmoce.

I powiodę was w kraj zórz polarnych
z dźwiękiem rogów –
i zakrwawię u kamieni ofiarnych –
i przekuję was ludzi – w półbogów –
dziką pieśnią serca wam zachwycę –
a do ręki dam grom – i orlicę”

Tadeusz Miciński, Witeź Włast – (pierwsze dwie strofy wiersza, które znalazły się na tytułowej karcie partytury Uwertury koncertowej)
Chętnie wykonywana i dość, jak na tę formę, obszerna Uwertura koncertowa Szymanowskiego, to ciekawe świadectwo muzycznych fascynacji kompozytora, którego gwiazda nabrać miała dopiero blasku. Pozostając pod przemożnym wpływem muzyki Ryszarda Straussa z którego twórczością zetknął się już w 1903 roku, podczas pobytu tegoż w Warszawie, długo nie mógł zdecydować się Szymanowski na ostateczną wersję swej pierwszej symfonicznej kompozycji.
Prawykonanie utworu (w jej pierwotnej postaci) odbyło się podczas historycznego dla muzyki polskiej wydarzenia – tj. pierwszego koncertu „Młodej Polski w muzyce” jaki miał miejsce 6 lutego 1906 roku w Warszawie. Orkiestrę Filharmonii Warszawskiej poprowadził wówczas przyjaciel kompozytora, Grzegorz Fitelberg.
Pierwotna wersja nie do końca satysfakcjonowała tak autora jak i dyrygenta. Dlatego też, choć utwór został ukończony w roku 1905, po kilku latach (1912-13) kompozytor dokonał jej reinstrumentacji. Proces ten jest ciekawym świadectwem rozwoju techniki instrumentacyjnej Szymanowskiego. Prawykonanie nowej wersji Uwertury miało miejsce w Wiedniu, 13 marca 1913 roku przez Orkiestrę Tonkünstlerverein pod dyrekcją Oskara Nedbala.
Jedną z inspiracji do powstania tego przepełnionego witalnością i młodzieńczą siłą utworu był zacytowany powyżej wiersz Tadeusza Micińskiego Witeź Włast, pełniący zarazem rolę motta i ukrytego literackiego programu dzieła.

Felix Mendelssohn-Bartholdy – Koncert skrzypcowy e-moll op. 64
I. Allegro molto appasionato
II. Andante
III. Allegretto non troppo

Ten jeden z najpopularniejszych koncertów w literaturze skrzypcowej powstał we wrześniu 1844 roku w Soden koło Frankfurtu, gdzie Mendelssohn z rodziną spędzali swe pierwsze od dłuższego czasu wspólne wakacje. Rok później, 13 marca Ferdinand David, koncertmistrz Lipskiego Gewandhausu wykonał dzieło po raz pierwszy. Prawykonanie naznaczone było wielkim sukcesem, co miało olbrzymie znaczenie dla wrażliwej psychiki i nadwątlonych z powodu trudnego pobytu w Berlinie sił kompozytora. Lipsk stał się miastem, które w pełni potrafiło docenić geniusz kompozytorski Mendelsohna. Ten zaś „odpłacił się” miastu m.in. przywracając do życia z niebytu historii muzykę najsłynniejszego z lipskich kantorów Jana Sebastiana Bacha.
Utwór jest dziełem pełnym energii i optymizmu. Od początku okrzyknięty arcydziełem wykonywany był nawet podczas dzikich czasów, kiedy nazwisko jego twórcy (Mendelsohn był Żydem) znalazło się na liście zakazanych przez hitlerowski reżim.
Charakterystyczny dla Mendelsohna styl, łączący klasyczną dbałość o formę z wielkim ładunkiem emocji, charakterystycznym dla epoki romantyzmu sprawia, iż Koncert a-moll jest dziełem niepowtarzalnym, cieszącym się niezmiennym zainteresowaniem wykonawców i słuchaczy.
Mieczysław Weinberg – IV Symfonia a-moll op. 61
I. Allegro
II. Allegretto
III. Adagio – Andantino
IV. Vivace

„Zastanawiałem się, jaka to powinna być płyta. Uznałem, że nie tylko powinna być z muzyką polską, ale muzyką polską jeszcze nie wyeksploatowaną. Mieczysław Weinberg przeżywa swój renesans na świecie i myślę, że to dobry moment, by zacząć właśnie od niego. (…) „Weinberg był protegowanym Szostakowicza, który cenił go jako jednego z najwybitniejszych kompozytorów tej generacji. Z 20 symfonii, pozostawionych przez kompozytora, chciałem zacząć od tej najlepszej, IV. Symfonii (…)”.
Jacek Kaspszyk o albumie zarejestrowanym dla wydawnictwa Warner Music z kompozycjami MieczysławaWeinberga. (Premiera: 24 listopada 2014r.)

Trudno nie zgodzić się z powyższą opinią. Twórczość Mieczysława Weinberga, urodzonego w Warszawie i zmarłego w Moskwie kompozytora z pewnością zaciekawi słuchaczy szukających nowych doznań w potężnym archipelagu muzyki XX wieku. Już od pierwszych taktów IV symfonii zauważymy „więzi” jakie łączyły Szostakowicza i Weinberga. Wigor, brawurowa instrumentacja doskonale operująca poszczególnymi grupami instrumentów: blachy, drzewa i smyczków, że użyję orkiestrowej nomenklatury, tworzy niesłychanie ciekawy kolaż wrażeń tyleż intelektualnych co zmysłowych. Serdecznie polecam… zwłaszcza, że kolejnego dnia zabrzmi w sali koncertowej WMF właśnie muzyka Szostakowicza!