Uroczysta Inauguracja 73. sezonu artystycznego Filharmonii Warmińsko-Mazurskiej

Piotr Sułkowski – dyrygent
Maxim Vengerov (Rosja) – skrzypce
Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Warmińsko-Mazurskiej

 
Program:

Dmitrij Szostakowicz – I Koncert skrzypcowy a-moll, op. 77
Richard Strauss – Poemat symfoniczny Till Eulenspiegels lustige Streich (Ucieszne figle Dyla Sowizdrzała) op. 28

Szanowni Państwo, cóż powiedzieć…? Artyści tej miary co Maxim Vengerov rodzą się raz na sto lat. A może i rzadziej. Maestro Piotr Sułkowski, dyrektor naczelny i artystyczny Warmińsko-Mazurskiej Filharmonii, zapraszając do koncertu inauguracyjnego tego genialnego skrzypka i altowiolistę sprawia wszystkim melomanom olbrzymią radość! Myślę, że wszystkim nam trudno się już doczekać momentu, w którym usłyszymy wspaniały I Koncert skrzypcowy D. Szostakowicza w interpretacji przewodniczącego Jury XV Międzynarodowego Konkursu Skrzypcowego im. H. Wieniawskiego w 2016 roku. (Dodajmy, że kompozycja ta wykonywana była przez uczestników tegoż podczas IV etapu.)

Po koncercie Szostakowicza (i pewnie niejednym bisie) wykonawcy zaproszą nas do wysłuchania słynnego Dyla Sowizdrzała Ryszarda Straussa.

 
Maxim Vengerov

Wirtuoz skrzypiec i altówki, dyrygent i pedagog. Jeden z najwybitniejszych współczesnych artystów-muzyków.

Urodził się 20 sierpnia 1974 roku w Nowosybirsku. Matka była śpiewaczką, ojciec – I-szym oboistą w miejscowej filharmonii. Gdy miał 5 lat zaczął się uczyć gry na skrzypcach u Galiny Tourchaninowej, a dwa lata później – u Zakhara Brona. Jako 10-latek (w 1984 r.) Maxim Vengerov wyjechał po raz pierwszy za granicę – do Polski; zdobył I nagrodę na Międzynarodowym Konkursie Młodych Skrzypków im. Karola Lipińskiego i Henryka Wieniawskiego w Lublinie (po latach powie: wydawało mi się, iż Polska leży na krańcu świata. Takich podróży się nie zapomina, nic więc dziwnego, że zawsze z serdecznością myślę o Polsce…).

W 1990 r. potwierdził swój nadzwyczajny talent zwycięstwem na Międzynarodowym Konkursie im. Carla Flescha w Londynie. W tym czasie studiował już u Z.wwwrześnia Brona w Londynie
i Lubece. Rozpoczął też publiczne występy w czołowych europejskich salach koncertowych, wzbudzając zainteresowanie znanych wytwórni płytowych (do tej pory zarejestrował blisko 100 utworów, bądź cykli) oraz czasopism muzycznych. Przyniosło mu to liczne nagrody za nagrania i tytuły „artysty roku”, m. in. miesięcznika „Grammophone”, nominacje i słynny laur Grammy, nagrodę Edisona – za najlepsze nagranie II Koncertu Szostakowicza oraz bardzo cenioną „Echo Klassik – 2003” Telewizji Niemieckiej – za recital złożony m. in. z utworów J. S. Bacha.

Podczas kursów mistrzowskich liczne stacje tv utrwalają jego spotkania z młodymi skrzypkami. Pokazany w 1999 roku, na festiwalu w Cannes, program stacji TV Channel-4 pt. „Playing by Heart”, obiegł małe ekrany obu półkul. Duży wpływ na rozwój artystyczny i pogłębienie doskonałości Maxima Vengerova miały jego kontakty m. in. z Mścisławem Roztropowiczem, Danielem Barenboimem, Vagiem Papianem oraz debiuty z najsłynniejszymi orkiestrami świata, takimi jak: Concertgebouw w Amsterdamie, BBC Philharmonic i Chicago Symphony.

Maxim Vengerov odbył 2-letnie studia nad skrzypcami barokowymi i repertuarem tej epoki. Artysta nie ogranicza się tylko do skrzypiec. Jego uwagę przyciągnęła również altówka, potem jeszcze sztuka improwizacji jazzowej, taniec i wreszcie dyrygentura. Od najwcześniejszych lat gra na instrumentach Stradivariusa, obecnie na „Ex Kreutzer Stradivari” z 1727 r.
Od 2005 r. jest profesorem Królewskiej Akademii Muzycznej w Londynie.

W 1997 roku został honorowym ambasadorem UNICEF-u. Angażuje się odtąd w spotkania
i występy dla dzieci, m. in. w Ugandzie, Tajlandii i Kosowie. Ostatnio Maxim Vengerov odnowił i zacieśnił więzi także z Polską. Koncertuje z orkiestrami Sinfonia Varsovia, Sinfonietta Cracovia i Filharmonii Bałtyckiej. W październiku 2006 roku, na zakończenie XIII Międzynarodowego Konkursu Skrzypcowego im. Henryka Wieniawskiego, wystąpił w Poznaniu z orkiestrą Sinfonia Varsovia pod dyrekcją Andrzeja Boreyki, a w październiku 2011 roku pełnił funkcję przewodniczącego jury 14. edycji tego konkursu. 21 września 2012 roku, po recitalu danym wspólnie z pianistą Vagiem Papianem w Auli Uniwersytetu A. Mickiewicza w Poznaniu, podpisał kontrakt, na mocy którego objął przewodnictwo jury XV Międzynarodowego Konkursu Skrzypcowego im. H. Wieniawskiego w 2016 roku.

Dmitrij Szostakowicz – I Koncert skrzypcowy a-moll, op. 77

Prawykonany w roku 1955 I Koncert skrzypcowy a-moll, op. 77 należy do tzw. pułkowników, czyli dzieł odstawionych na półkę przez komunistycznych cenzorów. Rzeczywiście sporo wody musiało upłynąć w Newie, nim ten przejmujący utwór ujrzał światło dzienne. (Dymitr Szostakowicz skomponował swój I Koncert skrzypcowy a-moll w latach 1947-48.)

Co ciekawe, wersja którą usłyszeli w roku 1955 mieszkańcy Leningradu  (partię solową wykonywał Jewgenij Mrawiński) różniła się znacząco od tej z pierwszego rękopisu. W ciągu kilku lat pomiędzy powstaniem a premierą koncertu kompozytor wraz z adresatem dedykacji, Dawidem Ojstrachem, dokonał bowiem niemało istotnych poprawek i rewizji.

Jednym z walorów Koncertu jest wykorzystanie przez autora cytatów, czy raczej aluzji do kompozycji innych autorów z którymi Rosjanin czuł się ideowo związany. I tak otwierający Nokturn jest rodzajem hołdu złożonego Koncertowi wiolonczelowemu Elgara. W części trzeciej Szostakowicz stosuje autocytat z VII Symfonii przeciwstawiając go Beethovenowskiemu motywowi losu z V Symfonii. Ostatnie ogniwo Koncertu cytuje „Pietruszkę” Strawińskiego a w części II-giej, wzorem Jana Sebastiana Bacha,  pojawia się temat oparty na dźwiękach d, es,c,h będący muzycznym zapisem inicjałów kompozytora.

 
Ryszard Strauss – Poemat Symfoniczny Ucieszne figle Dyla Sowizdrzała

Ryszard Strauss urodził się w 1864 roku i, co warto przypomnieć, nie był spokrewniony w żaden sposób ze słynna rodziną wiedeńskich Straussów – królów walca.  Wychowując się w rodzinie muzyków (jego ojciec był znakomitym waltornistą Opery Dworskiej) szybko dostrzeżono jego niezwykły talent. Naukę muzyki rozpoczął w wieku 4 lat a jako 7-mio latek miał już za sobą pierwsze miniatury. Pierwsze większe jego dzieła z początku lat 80. okazały się dowodem świetnego opanowania warsztatu kompozytorskiego i wzorowane były na muzyce Schumanna i Mendelsohna. Jako krytyk koncepcji muzyki reprezentowanej przez Wagnerystów podczas wizyty w Bayreuth kompletnie zmienił swój stosunek do tejże, co miało znaczny wpływ na jego dalszą twórczość i dopiero co rozpoczętą karierę dyrygencką. (Hans von Bülow uczynił go wówczas swoim asystentem). W 1885 roku powstają pierwsze utwory Straussa reprezentujące nowy dla niego gatunek poematu symfonicznego — Aus Italien (1886 r.), Makbet (1888 r.), Don Juan (1889 r.), Tod und Verklärung (Śmierć i wyzwolenie, 1889 r.).

Rozwija w nich ideę programowości i tzw. motywów przewodnich.


Wspaniała kariera dyrygencka nie przeszkadza mu tworzyć. W 1894 r. Strauss obejmuje stanowisko pierwszego dyrygenta Opery w Monachium, a w 1898 r. analogiczne — w Berlinie. Wkrótce potem komponuje swoje najsłynniejsze poematy tj.  Till Eulenspiegels lustige Streiche (Ucieszne figle Dyla Sowizdrzała, 1895 r.), Also spracht Zarathustra (Tako rzecze Zaratustra, 1896 r.), Don Kichot (1897 r.), Ein Heldenleben (Życie bohatera, 1898 r.).

Pozostając pod rosnącym wpływem dramatu muzycznego Wagnera przenosi swoje zainteresowania na muzykę sceniczną, która odtąd pozostanie dominującym nurtem jego twórczości.


Po I wojnie światowej Strauss był dyrektorem Opery Wiedeńskiej i wykładowcą kompozycji w berlińskiej Akademii Sztuki.  Od 1924 r. poświęcił się wyłącznie komponowaniu, tylko czasami dając się namówić na prowadzenie własnych utworów. Strauss, którego synowa była Żydówką prowadził swoją prywatną wojnę z nazistowskimi ideami. Mimo to, w związku z pewnym epizodem, po wojnie, ponad osiemdziesięcioletniego kompozytora postawiono przed komisją denazyfikacyjną. Na szczęście uniewinniono go i mógł wrócić do Szwajcarii, gdzie od końca wojny przebywał na dobrowolnym wygnaniu. Zmarł 8 września 1949 roku w swym domu w Garmisch-Partenkirchen.


Tytułowy Dyla Sowizdrzał, to wywodzący się z folkloru północnych Niemiec rubaszny lekkoduch i zawadiaka. Jego postać obecna była również w legendach innych narodów zamieszkujących tereny obecnej Holandii, Belgii czy Flandrii. Pozostając w nurcie, który poszukiwał artystycznych inspiracji spoglądając m.in. w stronę dawnych legend czy mitów germańskich znalazł Strauss w postaci złośliwego błazna-psotnika i figlarza, będącego uosobieniem mądrości ludowej oraz plebejskiego humoru wdzięczną postać, której przygody opisał przy pomocy swojej genialnej muzyki. Prawykonanie utworu odbyło się 15 listopada 1895 roku.